W piątek 22 stycznia mija 100. rocznica urodzin Krzysztofa Kamila Baczyńskiego – poety pokolenia wojennego, zwanego pokoleniem Kolumbów, jednego z najwybitniejszych polskich twórców.
Poeta. Urodził się 22 stycznia 1921 w Warszawie, zginął 4 sierpnia 1944 w Powstaniu Warszawskim.
Od 1933 uczęszczał do Państwowego Gimnazjum im. Stefana Batorego, gdzie w 1939 uzyskał świadectwo dojrzałości. Należał do półlegalnej Organizacji Młodzieży Socjalistycznej "Spartakus" (od 1937 w komitecie wykonawczym organizacji, od 1938 współredaktor jej pisma "Strzały"). W czasie okupacji niemieckiej mieszkał w Warszawie. Krótki czas uczęszczał do Miejskiej Szkoły Sztuk Zdobniczych i Malarskich im. C.K. Norwida. Od 1940 publikował konspiracyjne tomiki wierszy (m.in. pod pseudonimem Jan Bugaj), a także anonimowo w podziemnych antologiach i czasopismach ("Dzień Warszawski", "Miesięcznik Literacki"). Jako poeta współpracował z referatem literackim Podwydziału Propagandy Mobilizacyjnej "Rój" Biura Informacji i Propagandy AK. Od jesieni 1942 studiował polonistykę na tajnych kompletach Uniwersytetu Warszawskiego. Był w komitecie redakcyjnym wydawanego między grudniem 1943 a kwietniem 1944 miesięcznika literacko-społecznego "Droga" tworzonego przez grupę młodzieży akademickiej. Był członkiem socjalistycznej organizacji "Płomienie". Otrzymywał stypendia z konspiracyjnych funduszów literackich. W lecie 1943 wstąpił do Harcerskich Grup Szturmowych AK. Ukończył turnus Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty "Agricola" ze stopniem starszego strzelca podchorążego rezerwy piechoty. Od 1943 był sekcyjnym w 2 plutonie "Alek" 2 kompanii "Rudy" batalionu "Zośka", od lipca 1943 zastępcą dowódcy 3 plutonu 3 kompanii batalionu "Parasol". W chwili wybuchu powstania warszawskiego nie zdołał dotrzeć do swojego plutonu, walczył w okolicy Placu Teatralnego, tam też zginął.
Twórczość Baczyńskiego charakteryzuje się dużą dynamiką zmian – ewolucją postawy wobec rzeczywistości, która pociągała za sobą zmianę w repertuarze środków artystycznych.Zaczął pisać już jako gimnazjalista, do roku 1941 trwa jego "wczesny" etap twórczości, podczas którego poeta tworzy głównie pod wpływem J. K. Weintrauba, poezji Czechowicza i wileńskich Żagarystów (zwłaszcza Zagórskiego i Rymkiewicza).
Na czoło, poza typową dla katastrofistów scenerią kosmiczną, wysuwa się kontrast między sielankowym obrazem dzieciństwa - utraconą arkadią spokoju i piękna, a katastrofą, która obróciła ten świat w niwecz. W przeciwieństwie jednak do twórców którzy go inspirowali, był poetą Apokalipsy spełnionej.
Na jesieni 1941 w twórczości Baczyńskiego daje się zauważyć przemianę - poeta doznaje "porażenia okupacyjnego" - w jego wierszach następuje zwrot do tradycji romantycznej (zwłaszcza Słowackiego i Norwida), zaznacza się w niej konflikt dwóch tendencji artystycznych - liryki "czystej", dającej pierwszeństwo swobodnej grze wyobraźni oraz liryki zaangażowanej, zajmującej aktywną postawę wobec bieżących wydarzeń. Druga z tych tendencji zyskuje przewagę, wysuwa na czoło rolę poety jako natchnionego wieszcza i budziciela sumień. Wymowa jego wierszy pozostaje jednak wieloznaczna i płynna, jej język jest silnie zmetaforyzowany, występują w niej liczne symbole, słowa - klucze, zaskakujące połączenia motywów (z najistotniejszym motywem wody), stale przeplatają się dwa style - intelektualno-dyskursywny i wizjonersko-symboliczny (wykorzystujący takie elementy, jak baśń, legenda, mit, sen).
Ważnym elementem twórczości Baczyńskiego są erotyki poświęcone żonie, Barbarze Drapaczyńskiej - wykraczające poza dotychczasowe konwencje liryki miłosnej, ukazujące portret kobiety w znacznym odrealnieniu, stającej się częścią natury, jakby w niej roztopionej. Po wstąpieniu w 1943 do Harcerskich Grup Szturmowych nasila się w jego poezji tematyka walki, etosu żołnierskiego, rozważania o wyborze, którego trzeba dokonać, aby włączyć się do działalności zbrojnej - najdoskonalszym przykładem wykorzystania tej tematyki jest poemat Wybór, parabola losów i motywów, z jakimi zmagała się młodzież AK-owska.
Baczyński już za życia cieszył się sporym uznaniem, zwłaszcza starszych twórców (Andrzejewskiego czy Iwaszkiewicza), niezbyt przychylnie natomiast odnosili się do jego twórczości rówieśnicy skupieni wokół prawicowego pisma "Sztuka i Naród". Powojenna recepcja jego poezji nierozerwalnie związała się z legendą biograficzną, według której Baczyński był modelowym reprezentantem pokolenia Kolumbów. Pomimo nielicznych głosów krytycznych jego poezja cieszy się popularnością wśród czytelników i poważaniem badaczy literatury, a sam Baczyński uważany jest za najwybitniejszego twórcę pokolenia wojennego.
Wydania wierszy z lat 1940-1944:
"Zamkniętym echem", Warszawa 1940 - 7 egzemplarzy
"Dwie miłości", Warszawa 1940 - 7 egzemplarzy
"Modlitwa", Warszawa 1942 - 3 egzemplarze
"Wiersze wybrane", Warszawa 1942 (pseudonim: Jan Bugaj)
"Arkusz poetycki Nr.1", Warszawa 1944 (pseudonim: Jan Bugaj)
"Śpiew z pożogi", Warszawa 1944 (pseudonim: podp. Piotr Smugosz)
Niektóre powojenne wybory wierszy:
"Śpiew z pożogi", Warszawa, Wiedza 1947
"Utwory zebrane", opracowanie: A. Kmita-Piorunowa i K. Wyka, wstęp: K. Wyka; Kraków, Wydawnictwo Literackie 1961
"Utwory wybrane", wybór i wstęp: K. Wyka; Kraków, Wydawnictwo Literackie 1964
"Wybór poezji", opracowanie i wstęp: J. Święch; Wrocław, Ossolineum 1989 BN I 265
