Początki brokowskiej biblioteki od 1936 roku

 Nikt  nie zna dokładnej daty ani bliższych szczegółów dotyczących powstania biblioteki. Nie ma w tej sprawie żadnych dokumentów. Jest dość prawdopodobne, że stało się to w 1936 roku, ale jest za to pewne, że biblioteka nosiła imię marszałka Piłsudskiego. Dowodem na to jest kilka książek znajdujących się w bibliotece, na których widnieje pieczęć przedwojennej biblioteki. Są to książki zarejestrowane w przedwojennej księdze inwentarzowej pod numerami 152, 155, 157 i 158 – to zachowane w archiwum biblioteki tomy: I, III, IV i V - książki pt. „Nowele, opowiadania, fragmenty” Bolesława Prusa (Aleksandra Głowackiego) wydane nakładem Gebethnera i Wolffa w Warszawie w roku 1936. Widnieją na nich czerwone półokrągłe pieczęcie z napisem „Biblioteka Miejska w Broku im. Marsz. Piłsudskiego.

Skan z książki B. Prusa z pieczęcią z 1936 roku

Pieczęć półokrągła prawdopodobnie zagubiła się (lub zużyła), bo na książce zarejestrowanej pod nr 217 widnieje już pieczęć tej samej treści, ale w innym kształcie. To „Wyprawa jachtu DAL” A. Bohomolca wydana w Warszawie przez Towarzystwo Wydawnicze „Rój” w 1937 roku.

Biblioteka w okresie II wojny światowej

Z momentem wybuchu II wojny światowej została przerwana działalność bibliotekarska. Prawdopodobnie księgozbiór został spalony wraz z katalogami. Dokładnych losów biblioteki nie udało się ustalić.

Jedną z pierwszych zarejestrowanych po wojnie jest zapisana pod nr 233 książka Zbyszko Bednorza „Śląsk wierny Ojczyźnie” wydana w roku 1946. Widnieje na niej pieczęć granatowa półokrągła z napisem „Zarząd Miejski w Broku, powiat Ostrów Maz.”

Skan książki Z. Bednorza z pieczęcią z 1946 roku.

Biblioteka w latach 1947–1976

Po wojnie księgozbiór biblioteki trzeba było gromadzić od początku i na nowo organizować działalność biblioteki. W 1947 roku Zarząd Miejski uruchomił Bibliotekę Miejską, która funkcjonowała w małym pomieszczeniu 20 m2 w  Ratuszu Miejskim. Zasób księgozbioru w momencie założenia był bardzo skromny, w jednym pomieszczeniu zajmował trzy szafy z książkami. W każdą niedzielę, pracownik biblioteki p. Lucyna Kotowska, wypożyczała książki mieszkańcom miasta.
W 1947 roku rozpoczynają się wpisy w najstarszej księdze inwentarzowej. Pod numerem pierwszym  odnotowano „Za chlebem” Henryka Sienkiewicza. W kolejnych latach brokowska biblioteka ze zmiennym szczęściem rozwijała swój księgozbiór i działalność.
W latach pięćdziesiątych Biblioteka walczyła o coraz lepsze warunki działalności przenosząc się do różnych lokali. W 1954 roku Biblioteka została przeniesiona do prywatnego domu na Placu Kościelnym. Opiekę nad Biblioteką sprawowała wówczas p. Daniela Kotowska. Od roku 1956 funkcję bibliotekarki sprawowała p. Eufemia Derlatka.
Koniec lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych był okresem dynamicznego rozwoju miasta. Rozszerzyła się też działalność biblioteki, choć słuszna i przysparzająca nowych czytelników, zrodziła nowe problemy lokalowe.

Wspomniane problemy lokalowe oraz rosnąca liczba czytelników stały się powodem przeniesienia w 1971 do nowego lokum,  przy ul. Pułtuskiej. Władze Miasta przeznaczyły dla Biblioteki Miejskiej 42 m2  w nowo wybudowanym budynku, który dzieliła z Ochotniczą Strażą Pożarną.
Pierwszą profesjonalną bibliotekarką, która protokolarnie przejęła bibliotekę jako kierownik w  1.X. 1962 roku była p. Elżbieta Madzelan.

Wnętrze Biblioteki Publicznej lata 70. Na zdj. Barbara Nowacka ( straż pracy ok. 6 miesięcy w 1967 r.)

Biblioteka zajmowała wówczas dwa pomieszczenia, w jednym znajdowała się wypożyczalnia, natomiast w drugim pomieszczeniu zorganizowany został kącik czytelniczy z czterema stolikami oraz księgozbiorem podręcznym.

Działalność biblioteki w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku wyznaczały uchwały organów państwowych i partyjnych. W ich duchu dokonywano przede wszystkim zakupów nowych pozycji, w których nacisk kładziono na literaturę polityczną i naukowo-społeczną, jak również przypominającą różne wydarzenia polityczne. Usuwano książki, które swoją treścią nie odpowiadały nowym stosunków społecznym. Po tej operacji księgozbiór znacząco zmalał, ustawionych na piętnastu regałach. Budowano nowy księgozbiór, przy czym nowe nabytki pochodziły głównie z darów przekazywanych przez Bibliotekę Powiatową w Ostrowia Mazowieckiej.

"Był taki czas, że likwidowano biblioteki przy Komitetach PZPR, te książki musieliśmy przyjąć nakazem biblioteki wojewódzkiej, były to pozycje wyłącznie marksistowsko-leninowskie. Decydowano o tym za nas odgórnie i w ten sposób półki zapełniały się tomami dzieł Lenina, Marska, Stalina, Gomułki, których nikt nie czytał." - wypowiedź p. Elżbiety Madzelan (z dn. 06.09.2015 r.).

Biblioteka Powiatowa udzielała także fachowej pomocy,   przede   wszystkim w zakresie kontroli i wyłączania poszczególnych  pozycji  z księgozbioru, katalogowania nabytków i szkolenia bibliotekarzy.
Lepsze warunki pracy pozwoliły podnieść jakość świadczonych przez bibliotekę   usług,   co   uwidoczniło   się   także   we   wskaźnikach   statystycznych – powiększonym księgozbiorze,  liczbie odwiedzin i wypożyczeń, jak również w organizacji przedsięwzięć kulturalnych, wychowawczych i społecznych. Popularne były spotkania literackie, konkursy z  recytacji   wierszy  w   wykonaniu skupionych   wokół   biblioteki   aktywistów, lekcje biblioteczne. Urozmaiceniem zajęć bibliotecznych było wspólne okładanie książek w papier z dziećmi.
Duży udział w organizowaniu imprez kulturalnych i społecznych miała wspólna działalność z Ośrodkiem Kultury i Rekreacji w Broku, mieszczący się w tym samym budynku co biblioteka. Czytelnicy z zainteresowaniem przychodzili na seanse filmowe wyświetlane w kinie, dla dzieci wystawiane były teatrzyki kukiełkowe.
W latach siedemdziesiątych wraz z rozwijającym się miastem i rozrastającą się gminą  powstawały w domach prywatnych nowe punkty biblioteczne: w Antonowie, na ul. Brzostowej oraz na ul. Zarycze. Księgozbiór wymieniano co trzy miesiące.
31 października 1970 roku zaszły zmiany kadrowe w bibliotece. Ze stanowiska kierownika biblioteki, po 8 latach pracy, ustąpiła p. Elżbieta Wojciechowska (rodowe Madzelan).  Od 1 listopada 1970 roku zastąpiła ją p. Halina Krzak. Już w kolejnych latach pracy, w wyniku starań nowej kierowniczki, działalność Biblioteki znacząco się rozwinęła,  wzrosło także  czytelnictwo. Biblioteka unowocześniała tradycyjne formy działalności wychowawczo-edukacyjnej – przygotowała wiele programów artystycznych, m.in. interpretacji tekstów literackich z akompaniamentem muzycznym, obchodziła rocznice ważnych wydarzeń. Powstało także „Koło Przyjaciół Biblioteki”.
Księgozbiór powiększył się znacząco i liczył w 1972 roku 10960 książek. W Bibliotece znalazła się prasa.

Lata 1976–1990
W roku 1976 zaszły zmiany kadrowe w bibliotece. Funkcję kierownika, a następnie dyrektora placówki objęła Zofia Szydlik. Nowa dyrektor wniosła duży wkład w rozwój biblioteki i działalności przybibliotecznej.

Spotkanie integracyjne w Bibliotece (pośrodku zdjęcia Dyrektor Biblioteki Zofia Szydlik).

Mimo bardzo skromnych warunków lokalowych, materialnych i kadrowych, biblioteka notowała systematyczny wzrost monitorowanych głównych wskaźników działalności. Poprawiała się również sytuacja finansowa w zakresie uzupełniania księgozbioru.
W 1978 roku, w wyniku starań Zofii Szydlik rozpoczęto prace remontowe związane z rozbudowa budynku Ochotniczej Straży Pożarnej z którym biblioteka dzieliła 42 m2. Miejska-Gminna Biblioteka została przeniesiona do lokalu zastępczego, był to dom prywatny przy ul. Narutowicza 15. Mając do dyspozycji 50 m2 Biblioteka zyskała trzy pomieszczenia, wypożyczalnię, czytelnię i kącik dla dzieci i nadal prężnie się rozwijała. Z czasem lokal Biblioteki zrobił się za ciasny. Księgozbiór rozrastał się, rosły też potrzeby i wymagania czytelników. Według protokołu kontroli przeprowadzonego w dniu  4 maja 1979 roku stan księgozbioru w księgach inwentarzowych wynosił 15124 woluminy.
Biblioteka niecierpliwie oczekiwała na przeniesienie do 140 m2. Niestety prace remontowe trwały bardzo długo, w trakcie remontu wynikły nieoczekiwane problemy, co przyczyniło się do znacznego rozciągnięcia w czasie rozbudowy. W prywatnym budynku, przy ul. Narutowicza 15 Biblioteka działa aż 10 lat. W tym czasie Biblioteka współpracowała z trzema punktami bibliotecznymi, w który księgozbiór wymieniany był raz na kwartał.
W tym okresie biblioteka działa można by rzec, prężnie. Dyrektor organizuje spotkania z ciekawymi ludźmi oraz literatami z ziemi kurpiowskiej. Nawiązała współpracę z Klubem Literackim „Narew” z Ostrołęki, którego pisarze często gościli w Bibliotece, m.in. Edward Kupiszewski – autor wielu książek oraz Stanisław Pajka – zamieścił w Słowniku Bibliograficznym Kurpiowszczyzny XX wieku słowo o Miejskiej Bibliotece i jej Dyrektorce. 22 czerwca 1979 roku zorganizowano spotkanie z grupą chilijskich uchodźców.
Niestety sytuacja lokalowa utrudniała  organizację imprez czytelniczych i organizację pracy, Biblioteka posiadała zbyt małą w stosunku do potrzeb, powierzchnię użytkową.
W 1980 roku kadra biblioteki powiększyła się o jeden etat, oprócz dyrektora zatrudniony był pracownik biblioteki, wówczas Zofia Borowa, która zajmowała się uzupełnianiem katalogów do roku 1991.
 W styczniu 1987 roku nadeszła upragniona przeprowadzka, a tym samym ożywienie działalności Miejskiej Biblioteki.  W nowym budynku jest do dyspozycji ponad 140 m² powierzchni użytkowej. Wszystkie Działy Biblioteki mają własne pomieszczenia, pracownicy otrzymali też oddzielne pomieszczenia do opracowywania zbiorów. Czytelnikom znacznie poprawiły się warunki dostępu i korzystania z usług bibliotecznych i informacyjnych.
Dzięki Dyrektorce, Biblioteka stała się prawdziwym ośrodkiem życia towarzyskiego w Broku.
W nowym budynku poza wypożyczaniem książek, kwitła inna działalność biblioteki. Organizowane były wystawy związane z obchodami rocznic literackich i państwowych, konkursy czytelnicze i plastyczne, spotkania autorskie.
Ważny wydarzeniem były też organizowane dla innych bibliotek seminaria biblioteczne.
Założona została wówczas księga pamiątkowa pełna jest komplementów i podziękowań od zadowolonych czytelników; tak mieszkańców jak i odwiedzających Brok turystów.

Nową formą działalności biblioteki są organizowane cyklicznie w każdą środę spotkania Klubu Seniora „Jarzębina”, założonego w 1986 roku. Koordynacją Klubu zajmuje się Jan Kołłątaj – pracownik Domu Kultury zatrudniony od 1983 roku do 1990 roku na stanowisku instruktora kulturalno-wychowawczego – muzyk, pisarz urodzony w 1917 roku  w Petropawłowsku. Dzięki zaangażowaniu Pana Kołłątaja, Klub Seniora rozwija skrzydła. Główna tematyka jego twórczości dotyczyła piękna otaczającej przyrody miasteczka urokliwie położonego na skarpie nad rzeką Bug oraz losów ludzi tu żyjących w Broku. Jego pieśni śpiewane były przez „Jarzębinę” na różnego rodzaju imprezach okolicznościowych.

Obchody 10 lecie Klubu Seniora „Jarzębina”

Biblioteka po 1990 roku
Lata dziewięćdziesiąte ubiegłego wieku były czasem radykalnych zmian społecznych i gospodarczych, które odbiły się negatywnie na działalności biblioteki.

Przeprowadzono jego rewizję, wyłączając z niego pozycje wieloegzemplarzowe literatury politycznej i społecznej z okresu socjalizmu i książki zaliczane do tzw. księgozbioru zastrzeżonego, z których wcześniej nie można było korzystać. W miarę możliwości finansowych biblioteka starała się reagować na bogatą ofertę rynku księgarskiego i wzbogacać zbiory o nową literaturę dydaktyczną i piękną, którą interesowali się czytelnicy. Powiększał się również zbiór lektur, którymi interesowała się młodzież szkolna. Księgozbiór rozrastał się również dzięki darom lub korzystnym ofertom cenowym.
1 kwietnia 1991 roku decyzją władz samorządowych Biblioteka przestała być samodzielną instytucją kultury i w wyniku restrukturyzacji wcielona została do Ośrodka Kultury i Rekreacji w Broku. Ze względu na oszczędności dokonano redukcji zatrudnienia do jednego etatu.
W związku z odejściem na emeryturę Dyrektora Biblioteki p. Zofii Szydlik pełniącą obowiązki Dyrektora od 1 lipca 1991 roku do 31 grudnia 2003 roku p. Elżbieta Michalska.
Ponad dwanaście lat później w sierpniu 2003 roku Biblioteka odzyskała niezależność, a także nową siedzibę – przy ul. Dąbrowskiego 6a (przeprowadzka w styczniu 2004 roku), gdzie działała do kwietnia 2014 roku.

Biblioteka w XXI wieku

Od 2003 roku, sytuacja Biblioteki w pewnym stopniu ustabilizowała się. Na mocy nowego Statutu nadanego przez Radę Gminy w Broku od 28 sierpnia 2003 r. funkcjonuje jako samorządowa instytucja kultury. Funkcję Dyrektora Biblioteki obejmuje p. Elżbieta Kaczyńska.

W sierpniu 2006 roku w bibliotece zainstalowano 4 komputery. Zdecydowano też się na przyjecie programu Mak i rozpoczęto katalogowanie zbiorów. Otwarł się nowy etap w działalności Biblioteki, związany z komputeryzacją, a więc i z natężeniem pracy.

Nowoczesna Biblioteka Publiczna - rok 2014
W kwietniu 2014 roku Biblioteka wróciła do lokalu przy ul. Pułtuskiej 22, zajmując 207 m2. Zwiększył się też stan kadrowy, zatrudniona zostaje na stanowisku młodszego bibliotekarza Ewa Młynarczuk.
Decyzja Burmistrza Miasta i Gminy Brok p. Marka Młyńskiego o przeznaczeniu ponad 200 metrów kwadratowych pomieszczeń w budynku przy ul. Pułtuskiej na przyszłą siedzibę Biblioteki Publicznej, stała się kołem napędowym procesu powstania nowoczesnej Biblioteki.  W 2013 r. rozpoczęła się realizacja budowy, którą ukończono w kwietniu 2014 r. Uroczyste otwarcie nowej siedziby BP w Broku miało miejsce 13 września 2014 r.  
Nowy budynek Biblioteki Publicznej w Broku powstał dzięki  uzyskanemu przez Burmistrza Miasta i  Gminy  Brok p. Marka Młyńskiego dofinansowaniu  ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego z programu „Kultura +” w kwocie 185 tys. 769 zł.

Walory estetyczne
Uznanie wśród mieszkańców i turystów budzi kapitalna renowacja budynku przy ul. Pułtuskiej, w którym swoje siedziby ma Biblioteka i Ochotnicza Straż Pożarna. Na początku 2015 roku, dzięki uzyskanemu przez Gminę Brok dofinansowaniu z Narodowego Funduszu  Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – system zielonych inwestycji, budynek  zyskał estetyczne oblicze. W ramach inwestycji wykonano termorenowację  budynku (docieplono wszystkie ściany zewnętrzne i fundamenty wraz z wykonaniem nowej elewacji budynków). Zakres prac obejmował także całkowitą modernizację systemu ogrzewania obiektów (poprzez likwidację starej instalacji centralnego ogrzewania oraz wymianę starego pieca węglowego na ekologiczny kocioł retortowy na pellet); ponadto wymieniono pokrycie dachowe wraz z dociepleniem dachu, zamontowano kolektory słoneczne z wykorzystywaniem ich w zakresie pozyskiwania ciepłej wody użytkowej, a także przeprowadzono modernizację instalacji wentylacyjnej.

Funkcjonalność biblioteki
 Wnętrze biblioteki zaplanowano kładą nacisk na funkcjonalność; obiekt zapewnia sprawny obieg książek i obsługę administracyjną, a czytelnikom łatwość i komfort korzystania z biblioteki. Nowoczesny budynek stał się nie tylko wizytówką miasta i gminy, ale także miejscem, które nie jest jedynie wypożyczalnią dla książek, ale  przestrzenią rekreacji, miejscem spotkań, integracji lokalnej społeczności i strefą kultury. Nowy lokal Biblioteki Publicznej pozwala na stworzenie szerokiej oferty imprez kulturalno-oświatowych, które m.in. mają za zadnie popularyzowanie edukacji i wrażliwości kulturalnej oraz wzrost czytelnictwa wśród osób w każdym wieku. W bibliotece organizowane są różne imprezy: wykłady, prelekcje, spotkania z ciekawymi ludźmi, wystawy.

Od 3 października 2015 r. po odejściu na emeryturę p. Elżbiety Kaczyńskiej pełniącą obowiązki Dyrektora Biblioteki otrzymuje dotychczasowy pracownik p. Ewa Młynrczuk. Drugim pracownikiem Biblioteki zostaje Dominika Jesień. Dzięki zaangażowaniu młodej kadry biblioteka organizuje mnóstwo interesujących wydarzeń.

We wrześniu 2015 roku biblioteka wyposażona została w nowoczesny sprzęt komputerowy i audiowizualny, tak aby stworzyć warunki rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Pięć stanowisk  komputerowym wyposażonych w nowoczesny sprzęt (słuchawki, kamerki wideo) i dostęp do Internetu. Korzystanie z tych stanowisk jest nieodpłatne. Cały budynek ma własną strefę Wi-Fi, która umożliwia użytkownikom z własnym sprzętem bezpłatne połączenia z siecią. Do tego nagłośnienie sali głównej biblioteki, sprzęt do projekcji filmowych, drukarka laserowa kolorowa oraz drukarka 3D. Na wszystko to  Gmina Brok pozyskała 100% dofinansowanie z Urzędu Marszałkowskiego.

Kalendarium

1936: Otwarto jedną z pierwszych placówek w powiecie – Bibliotekę im. Marszałka Józefa Piłsudskiego.

1947: rozpoczynają się wpisy w najstarszej księdze inwentarzowej.

1962: Biblioteką kieruje pierwsza profesjonalna bibliotekarka Anna Madzelan.

1976: Funkcję kierownika, a następnie dyrektora placówki objęła Zofia Szydlik.

1978: Biblioteka przeniosła się na 10 lat do lokalu zastępczego przy ul. Narutowicza.

1980: Kadra biblioteki powiększyła się o jeden etat.

1987: Przeprowadzka do nowego lokalu przy ul. Pułtuskiej 22.

1991: Biblioteka utraciła osobowość prawną i stała się jednostką organizacyjną Miejskiego Domu Kultury.

2003: Bibliotece przywrócono osobowość prawną.

2004: Przeprowadzka do nowej siedziby - przy ul. Dąbrowskiego 6a

2006: Do użytku oddano pierwszy publiczny punkt z dostępem do internetu w Bibliotece Publicznej.

2014: Przeprowadzka do budynku przy ul. Pułtuskiej 22

2014: Na stronie internetowej biblioteki udostępniono użytkownikom katalog online.

Opracowała: mgr Ewa Młynarczuk - Dyrektor Biblioteki Publicznej w Broku